Waxaa qoray Abuukaate Cumar Cabdulle “ Dhagey”
Soomaaliya mar kale waxay taagan tahay meel u baahan go’aan adag. Shacabka Soomaaliyeed waxay han weyn ku qabaan in dalkoodu yeesho nidaam dimuqraadi ah oo ay codkooda si toos ah mustaqbalkooda ugu dhisan karaan. Si kastaba ha ahaatee, hoggaamiyeyaasha siyaasadda ayaa weli si weyn ugu kala aragti duwan habka loo wajahayo doorashooyinka soo socda.
Doodda ku saabsan “hal qof, hal cod” iyo nidaamka dadban ee ku dhisan qabiilka ayaa muddo dheer noqday caqabad dib-u-dhigeysa xasilloonida siyaasadeed, taas oo keentay isqabqabsi soo noqnoqda iyo kalsooni darro ku fiday shacabka dhexdiisa. Haddii aan la gaarin heshiis rasmi ah oo u dhexeeya dowladda iyo mucaaradka, Soomaaliya waxay halis ugu jirtaa inay dib ugu laabato marxalad jahawareer ah.
Heshiis ha noqdo, ha la joojiyo isqabqabsiga
Dowladda federaalka ah waxaa waajib ku ah inay diyaarsato hannaanka doorasho, sharciyada hagaya iyo hay’adaha maamulka. Dhinaca kale, mucaaradkuna waxay xaq u leeyihiin inay dhaliilaan habraacyada jira, isla markaana soo bandhigaan aragtiyo kale oo doorasho lagu gorgortami karo.
Marka la gaaro marxaladda wadahadalka, labada dhinac waa inay ka wada shaqeeyaan xal dan u ah shacabka. Dadweynuhu waxay si toos ah u qiimeyn doonaan halka ay labada dhinac taagan yihiin, iyagoo taageeraya nidaam doorasho oo xaqa u siinaya inay codkooda ku doortaan masiirkooda.
Waxaa muhiim ah in la qiro xaqiiqda aasaasiga ah: doorashooyinka waa xuquuq shacab, ma aha dano gaar ah oo siyaasiyiin uun ay metelaan. Hab-doorasho shacabka awood siiya waa mid caddaalad keena, isla markaana xasillooni iyo qaranimo suura geliya.
Qodobada muhiimka ah ee heshiis doorasho
1. Qaab doorasho oo macquul ahDoodda u dhexeysa “hal qof, hal cod” iyo nidaamka dadban waa in aan loo arkin mid guul ama guuldarro keeni kara. Waxaa la bilaabi karaa doorashooyin tijaabo ah oo heer degmo ah, si loo barto caqabadaha iyo horumarka. Tani waxay sare u qaadaysaa tayada iyo sharciyadda doorashooyinka baarlamaanka dowlad-goboleedyada iyo kan qaranka.
2. Guddiga doorashooyinka madaxa bannaanSoomaaliya waxay u baahan tahay hay’ad doorasho oo lagu kalsoonaan karo, si madax bannaan u shaqeysa, kana madax bannaan faragelin siyaasadeed. Guddigan waa in si wadajir ah loo magacaabaa, iyadoo dowladda federaalka, baarlamaanka, dowlad-goboleedyada iyo bulshada rayidka ay si siman uga qayb qaataan.
3. Iskaashi dhab ah oo u dhexeeya federaalka iyo dowlad-goboleedyadaKalsooni darrada ka dhex jirta dowladda dhexe iyo dowlad-goboleedyada qaar ayaa carqaladeysay doorashooyinkii hore. Sidaas darteed, waa in la gaaro heshiis siyaasadeed oo qodobaysan oo qeexaya hannaanka doorasho ee la raacayo.
4. Amniga doorashooyinkaIyadoo Al-Shabaab weli khatar ku yahay amniga, ma suurtagalayso doorasho xor iyo xalaal ah la’aanta qorshe qaran oo amni. Qorshahan waa in si wadajir ah u ansixiyaan dowladda, mucaaradka, dowlad-goboleedyada iyo ATMIS, iyadoo la kaashanayo shacabka deegaanka.
