Muddooyinkii la soo dhaafay, dowladda Soomaaliya iyo deeq-bixiyeyaasha waxay ku faanayeen warbixino sheegaya in dhaqaalaha dalku uu korayo. Tirakoobyada rasmiga ah waxay soo bandhigaan koboc dhan 2.73% ama 4.2% sanadkii, taasoo lagu tilmaamo guul dhaqaale oo cusub oo ka soo baxday Geeska Afrika.Laakiin dhab ahaantii, tani waa koboc aan shaqo la socon — koboc aan wax-soo-saar ku dhisnayn, iyo tirooyin aan nolosha dadka ka tarjumayn.
Muuqaalka Beenta ah ee Tirakoobyada GDP-ga
GDP-gu waa cabbirka guud ee lagu qiimeeyo wax-soo-saarka dal, balse ma muujiyo sida dadkaasi u nool yihiin. Soomaaliya, koboca GDP-ga waxaa inta badan wada deeqaha dibadda, lacagaha xawaaladaha ee dibadda laga soo diro, iyo kharashaadka guryaha, balse ma ahan warshado ama wax-soo-saar beeraha ah.Dhaqaalaha rasmiga ah wuxuu ku koobanyahay magaalooyinka, halka bulshada reer miyiga — oo ah in ka badan 50% shacabka — aysan wax faa’iido ah ka helin kobocaas.
Marka tirakoobyada cusub ee GDP la shaaciyo, dad yar baa isweydiiya inta shaqo ee cusub la abuuray, ama sida mushaaraadka iyo awoodda wax iibsiga qoysaska ay u korortay. Koboc aan shaqo dhalin waa been tirakoobeed — waxay u egtahay horumar, balse dadka kama muuqato.
Caqabadda Shaqo La’aanta
Heerka shaqo la’aanta dhalinyarada Soomaaliyeed ayaa ka mid ah kuwa ugu sarreeya adduunka — in ka badan 70%. Kumannaan dhallinyaro ah oo jaamacado ka soo baxay ayaa sannad kasta gala suuq shaqo oo aan jirin.Koboca GDP oo aan shaqo dhalin wuxuu muujinayaa in faa’iidada dhaqaalaha aysan bulshada gaarin. Tani waxay sidoo kale ka jirtaa guud ahaan Geeska Afrika, halkaas oo koboc “tiro ahaan” jirta, balse shaqo la’aantu ay sii kordheyso.
Xogta Maqan
Sababta ugu weyn waa nidaam tirakoob oo daciif ah. Soomaaliya weli kuma tiirsana xog rasmi ah oo joogto ah oo la xiriirta shaqada, mushaaraadka iyo wax-soo-saarka. Tani waxay keentaa in GDP-ka lagu dhiso mala-awaal iyo xog aan dhammeystirneyn.Tusaale ahaan, kororka laamaha isgaarsiinta ama dhismaha wuxuu kordhin karaa GDP-ga, balse haddii dakhligu aanu kordhin, kobocaas waa mid ka fog xaqiiqda nolosha.
Xalka: Dhaqaale Ku Saleysan Dadka, Ma ahan Tirooyinka
Soomaaliya waxay u baahan tahay isbeddel — in laga guuro dhaqaale koritaan loona gudbo dhaqaale shaqo abuurid ah. Tijaabada dhabta ah ee horumarka waa inta qof ee ka baxda saboolnimo una gudba nolol xasiloon.Tani waxay ku iman kartaa maalgashi lagu sameeyo beeraha, kalluumeysiga, warshadaha yaryar, iyo ganacsiga dhijitaalka ah — halkii la sii wadi lahaa tirooyin aan nolosha beddelin.
Sidoo kale, waa in la xoojiyo hay’adaha tirakoobka, la sameeyo sahanno shaqo iyo qoys oo joogto ah, laguna xiro nidaamyada dhijitaalka ah, si qorshaha dhaqaale uu ugu dhisnaado xog dhab ah.
Gunaanad
Koboca dhaqaalaha Soomaaliya laguma cabbiri karo GDP kaliya. Haddii uusan shaqo dhalin, ma aha koboc — waa rajo been ah oo lagu qurxiyay tirooyin.Qaybta xigta ee horumarka Soomaaliya waa in ay diiradda saartaa shaqo abuurka, wax-soo-saarka, iyo xog sax ah. Inta taas laga gaarayo, koboca GDP-gu wuxuu ahaanayaa muuqaal been ah oo dul sabeynaya nolol adag.
